جهاد با نفس

از نظر علامه طباطبایی (ره) اولین گام توبه است. توبه از گناهان و سهل انگاری هایی که در طول عمر انجام داده ایم. توبه همراه با تفکر. فکر میکنم زمانی که وجدان ما بیدار شود و با تمام وجود پاسخ این سوالات که، برای چه به این دنیا آمده ایم و چرا باید ادامه دهیم و در نهایت چه خواهد شد، را گرفتیم، اول اینکه کامل خودمان و هدفمان را خواهیم شناخت و دوم اینکه به این جا میرسیم که پیرامون اعمال و رفتار خودمان تفکر کنیم و هیچ کاری را بدون در نظر گرفتن اون موارد گفته شده (یعنی رضایت خدا) انجام نخواهیم داد. باید به جایی برسیم که یقین پیدا کنیم که خدا و ائمه اطهار (علیها السلام)، بر تمامی اعمال و رفتار ما حاضر و ناظر می باشند.

بسیاری از بزرگان[1] که به مقاماتی دست یافته اند فکر کردن رو اولین راه دانسته اند.

از نظر حقیر فکرکردن، فکر سازنده کردن، بهترین شروع برای قدم گذاشتن در این راه است. ما این را بسیار شنیده ایم که فطرت انسان طوری است که در نهایت وجود خدا و با هدف بودن این دنیا و آفرینش را درک خواهد کرد حتی اگر مسلمان نباشد. اما چگونه به این نتیجه خواهد رسید؟ مسلما با فکر کردن به این نتیجه خواهیم رسید.

پس زمانی که فهمیدیم و البته ایمان آوردیم دلیل وجودیمان را، قدم گذاشتن در این راه آسان خواهد بود. بزرگترین مشکل ما این است که ایمان نداریم.

تصور کنید به اصطلاح عاشق یک فردی هستیم. عاشق مدام به فکر معشوق است. ائمه ی ما و پیامبران به مقام عشق به خدا رسیده بودند که در تمامی حالات به فکر خدا و رضایت او بودند.(البته این فقط یک مثال است که برای تلنگر به خودم زیاد از آن استفاده میکنم.) ظاهرا همه ی انسانها می توانند به جایگاهی برسند که جز رضایت خدا پی چیز دیگری نباشند چون ما انسانها فطرتا خدا جو هستیم. فقط باید به این نتیجه برسیم که شروع کنیم.

علامه طباطبایی (ره) در پاسخ به شخصی که از ایشان درخواست کرده بود که راهی به او نشان دهند که بتواند با توجه به شرایط به سمت خدا حرکت کنند، فرمودند:" توبه‏ای نموده، به مراقبه و محاسبه پردازید...[2]" ایشان روش پیشنهادی را اینگونه توضیح داده بودند که هر صبح که از خواب بیدار می شوید قصد جدی بکنید کاری را که انجام میدهید در جهت رضای خدا باشد، یعنی اینکه مدام در حال مراقبه باشید و به تعبیری قول خودمان یادمان نرود. بعد در شب قبل از خواب فکر کنیم پیرامون کارهایی که انجام داده ایم، اگر رضای خدا را در آن  منظور کرده ایم، به توفیقی که نسیبمان شده خدا را شکر کنیم و اگر خطا کردیم (به اصطلاح زیر قولمان زدیم!) استغفار کنیم. ادامه دادن این رویه، در طولانی مدت کمی مشکل است اما اگر ما بتوانیم هر روز این کار را ادامه دهیم با امید به خدا حتما به نتیجه خواهیم رسید.

من آنچه شرط بلاغست با تو مى گويم

تو خواه از سخنم پندگير و خواه ملال

یا حسین علیه السلام

در ميان جمعم اما باز غربت مي کشم

جرم من اين ست که بار محبت مي کشم

من همين در کنج عزلت آخرش مي بينمت

دودمان هجر را بعدش به عزلت مي کشم

من به جرم عاشقى هر شب ملامت مي شوم

من به جرم عاشقى هر شب ملالت مي کشم

تقسیم احکام:

1- تکلیفی: یعنی وظایفی که باید انجام شود.

2- وضعی: یعنی اینکه روش اجرای آن وضع شده است.

احکام تکلیفی 5 نوع هستند:

1- واجب : همین واجب هم چند نوع داره:

1-1-  کفایی:اگر چند نفرانجام بدن از گردن ما ساقط میشه(یعنی میتونیم اگه کسی انجامش داده ما انجام ندیم.)

1-2-  تعبدی: یعنی قصد قربت به خداوند باید کرد زمان انجام آن.

1-3-  فوری: باید فوری انجامش بدیم.

1-4-  توسلی: قصد قربت نمیخواد.

1-5-  عینی: برعکس واجب کفایی است یعنی اینکه اگر کسانی انجام بدن از گردن ما ساقط نمیشود.

1-6-  موسع: وقت انجام دادن آن وسیع است.

1-7-  تخیری: انجام ان واجب اختیاری است.

1-8-  تعینی: وقتش تعیین شده مثل نمازهایی که میخونیم وقتش مشخصه.

1-9-  مضین: وقت انجام دادن آن محدود است.

2- حرام

3- مستحب

4- مکروه

5- مباح

در جلسه ی بعد راه های شناخت احکام رو براتون توضیح میدم.امیدوارم بتونه سودمند باشه.

5- جهاد با نفس را باید از کجا شروع کرد؟

این که بزرگان گفته اند ظرفیت خود را بشناسیم و با توجه به ظرفیت خود کاری را انجام دهیم، بی راه نیست. شناسایی ظرفیت وجودی، همان شناسایی خود است. هر موجودی باید از طریق کانال وجودی خودش به حقیقت عالم اتصال پیدا کند. کسی که پی تهذیب نفس است، در ابتدای راه باید خود را در تمامی مراتب پاک کند و از هر گونه آلودگی دور بدارد. آن وقت است که فیوضات الهی بر او جاری می شود. باید به این توجه کرد هر موجودی به مقدار ظرفیت وجودی اش می تواند حق را در خویش بیابد نه بیشتر[1].

هر چه به حقیقت نفس خود عالم تر بشویم به همان اندازه به حقیقت هستی و خداوند دانا تر می شویم.

علامه حسن زاده آملی می فرمایند:" که اگر کسی پرسید: چگونه به خدا عالم شوم؟! در جوابش گوییم: هر اندازه که به خودت آگاهی، به همان اندازه خدا داری، و هر اندازه که به خودت جهل داری، به همان اندازه از خدا غافلی.[2]"

در ادامه می فرمایند:"خداوند تبارک و تعالی، کل حقایق نظام هستی را در نفس انسان تعبیه کرده، همه در او وجود دارد."[3]

از اینجا می توان فهمید هیچ چیز از وجود ما خارج نیست، یعنی اینکه خدا چیزی بیشتر از ظرفیت ما نمیخواد، یعنی همان مقدار که به ما عطا کرده از ما درخواست می کند.

مرا به هیچ کتابی مکن حواله دگر

که من حقیقت خود را کتاب می بینم

آیت الله حاج میرزا جوادآقاملکی تبریزی فرموده اند:"راه رسیدن به مقام انسانیت و معرفت الله ، معرفت نفس است. همت بکن بلکه نفس خود را بشناسی، که شناختن او راه شناختن خداوند است چنانچه در روایت است که: «من عرف نفسَهُ فقد عرفَ ربَّه» یعنی کسی که خود را شناخت، تحقیقا پروردگارش را شناخته است.[4]"

آیت الله بهجت (ره) می فرمایند: اگر کسی طالب معرفت خدا باشد، در و دیوار معلم او خواهند شد، وگرنه سخن پیامبر هم در او اثر نخواهد کرد[5]. لازم است اکنون در خود بنگریم که چرا هنوز به جایی نرسیده ایم!

در اکثر سخنان بزرگان این نکته وجود دارد که شاید اولین قدم در راه رسیدن به کمال شناختن خودمان است.

حضرت امام خمینی (ره)فرموده اند: اولین گام در راه تهذیب نفس را، تفکر بیان کرده اند. حدالقل مقداری از شب یا روز را برای تفکر پیرامون اینکه آیا مالک ما، که ما را به این دنیا آورده، این همه اسباب محیا شده، کتب نازل شده و رسولان و امامان بسیاری را فرستاده و راهنمایی ها نموده و دعوت ها کرده آیا وظیفه ی ما چیست؟!

باید توجه داشته باشیم قبل از اين كه اين نامه اعمال ما به پيشگاه خدا، و قبل از اين كه آن ، به پيشگاه امام زمان - سلام الله عليه - برسد، خودمان بايد نظر كنيم.

ادامه دارد...

گناهان خود را کوچک نپندارید.

4- راه جلوگیری از به خطا افتادن ما در مسیر؟

تصور کنید به بیماری سختی مبتلا شده ایم. در هر مرحله از بیماری به پزشک خود مراجعه می کنیم تا اقدامات پیشگیرانه یا اقدامات تکمیلی را برای رسیدن به هدف که سلامت کامل است، از او دریافت کنیم و راهنمایی های لازم را برای رسیدن هر چه بهتر به هدف از او بگیریم.

زمانی که ما انسانها برای جسم خود اینقدر ارزش قائل هستیم که مدام آن را چک میکنیم چرا باید از سلامت نفس خود اینگونه غافل باشیم!؟

البته این بدان معنا نیست برای رسیدن به سلامت نفس، جسم را رها کنیم، بلکه به این معنا است که که توام با رسیدن به سلامت جسم از پاکی نفس خود غافل نشویم.

برای اینکه در مسیر تهذیب نفس به خطا نیوفتیم لازم است از معلمی برای رسیدن به هدف کمک بگیریم زیرا به خطا افتادن در این راه بازگشت سختی دارد. انتخاب معلم مناسب بسیار با اهمیت است.

از آیت الله بهجت (ره) پرسیدند آیا این مسیر نیاز به استاد دارد؟در جواب فرمودند: "استاد تو علم توست. به آنچه می دانی عمل کن، آنچه را نمیدانی کفایت کن"[1].

زمان رحلت پیامبر، ایشان فرمودند:"بعد از من دو امانت در میان امت باقی می گذارم. کتاب خدا و اهل بیت (علیه السلام)". پس می توان نتیجه گرفت بزرگترین معلمان ما کتاب خدا و ائمه ی اطهار می باشند. اما به دلیل اینکه اکثر مردم به جایگاهی نرسیده اند که بتوانند از این دو منبع عظیم بدون هیچ مفسری استفاده کنند، استفاده از علما و معلمان اخلاق ضروری می باشد.

[1] http://www.shia-news.com/fa/news/55674

غرور یکی دیگر از عوامل بازدارنده می باشد.

گاهی با افزایش علم چنان درگیر خود می شویم که به جای فراموش کردن و دوری از منیت در آن غرق خواهیم شد. باید این را بدانیم که حتی اگر علامه زمانه ی خود هم باشیم امکان به خطا رفتن برای ما وجود دارد، اگر خدا ما را به حال خود رها کند. چه زیبا امام خمینی (ره) فرمودند: "علم نور است ولی در دل سیاه، دامنه ظلمت و سیاهی را گسترده‎تر می سازد[1]".

به نظر حقیر تکبر یکی از مهمترین عوامل سقوط انسانها می باشد همانطور که عامل سقوط ابلیس شد. در جایی می شنیدم که یکی از اساتید (اسم ایشان را به یاد نمی آورم) فرموند:اگر عبادت ابلیس، عبادتی خالص بود هرگز سقوط نمیکرد. ظاهرا ابلیس فکر می کرده اگر به انسان سجده نکند (با آنکه فرمان خدا بود) یعنی خیلی عابد است و تنها به خدا سجده کرده! عابد واقعی حضرت ابراهیم (علیه السلام) بود که به خاطر خدا و فرمان او می خواست فرزندش را قربانی کند.

نکته ی بسیار مهم در این سخن که می تواند کمک ما باشد در این راه این است که در همه ی کارها خالص باشیم کارهایی که انجام می دهیم نه برای خوشایند مردم بلکه برای رضایت فقط خدا انجام دهیم. وقتی برای خدا کاری را انجام دهیم دیگر نه از کسی ناراحت خواهیم شد نه از کسی توقع می کنیم و جلوی بسیاری از گناهانی که به این واسطه رخ خواهد داد، گرفته خواهد شد.

4- راه جلوگیری از به خطا افتادن ما در مسیر؟

ادامه دارد...

زهد

یعنی اینکه

آنچه بدست می آوریم

با

آنچه که از دست می دهیم

برامون

برابر باشه.